Алаш Партиясы

Әлихан Бөкейханов 1870 жылы 5 наурызда Семей облысы Қарқаралы уезінің Тоқырауын болысында дүниеге келген.

І дүниежүзілік соғыс жылдарында Бөкейханов жара- лыларға көмектесу үшін земство және қалалық одақтар- дың, қоғамдық ұйымдардың қызметіне қатысып, майдан даласында жүрді. 1917 жылғы ақпан оқиғасынан кейін көп ұзамай Петроградқа шақырылып, Торғай облысын- дағы Уақытша үкіметтің комиссары және Торғай өлкесін басқару жөніндегі Уақытша Кеңестің мүшесі болып тағайындалды.

Қос өкімет кезеңіндегі саяси күресте Уақытша үкімет тарапынан советтерге қарсы бағытты ұстанды. 1917 жыл- дың шілде айынан бастап Әлихан «Алаш» партиясын құрып, қазақ даласындағы ең беделді саясаткер ретінде қалыптаса бастады.

1917 жылдың желтоқсанында І жалпықазақ сиезі өтіп, аумақтық автономия құруға және оған қазақ халқы ба- сым барлық облыстарды қосуға шешім шығарды. Жер- жерде Алаш партиясының өкілдіктері ашылып жатты, Алаш әскері, Алаш милициясы жасақталды.

Қазақстандағы азамат соғысы аяқталар тұста, «Алаш- орданың» басқа да көшбасшылары сияқты, совет билі- гін амалсыз мойындады. 1919 жылдың аяғында Мәскеу- ге барып, В.И.Ленинмен және басқа да мемлекет бас- шыларымен Қазақ автономиясының шарттары туралы бірнеше келіссөздер жүргізді. 1920 жылдың тамызында Ә. Бөкейханов Қырғыз Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы құрылғанын жариялаған сиезд жұмысына қатысты.

Жаңа совет билігі онымен жұмыс істеуге ниет таныт- пады. 1922 жылы ол қамауға алынып, Қазақстаннан жер аударылды. Сөйтіп Мәскеуде үйқамақта отырды. Сонда да болса мойымай, өзінің білімі мен қабілетінің арқасында КСРО халықтары орталығының әдеби қызметкері болып жұмысқа тұрды. 1925 жылы Ленин- град мемлекеттік университетінің профессоры атанды.

1926 жылы ғылыми-зерттеу экспедициясының мүшесі ретінде Қазақстанға келіп еді, бірден тұтқындалып, Мәс- кеуге жіберілді. Бутырь түрмесінде 15 күн отырып шықты.

1927 жылы зейнетке шықты. Репрессия кезінде ал- ғашқылардың бірі боп үш әріптің назарына түсті. 1937 жылдың шілдесінде оны тұтқындайды. Тергеу тек екі айға созылды. Оны «Алашордадағы» қызметінен басқа, «Қазақстан мен Мәскеудегі контреволюциялық орта- лықтармен» және «Жапон агенттерімен» байланыста болды деп айыптады. КСРО Жоғарғы Сотының Әскери Алқасы 1937 жылғы

27 қыркүйекте оны ату жазасына кеседі. Хаттамада оның соңғы сөздері жазылған: «Ол кеңес өкіметін ұнатпады, бірақ мойындады». Сол күні Әлихан Бөкейханов атыла- ды. 1989 жылы 16 мамырда КСРО Жоғарғы сотының қау- лысымен ақталды.

Ахметтің саяси жолы 33 жасында басталды. 1905 жылы Қоянды жәрмеңкесінде жазылған Қарқаралы петициясы авторларының бірі Ахмет Байтұрсынұлы болды. Осы құзырхатқа 14500 адам қол қойған.

Онда жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру істеріне қазақ елінің мүддесіне сәйкес өзгерістер енгізу, ар-ождан бостандығы, дін ұстану еркіндігі, цензурасыз газет шығару, баспахана ашуға рұқсат беру, қазақ даласына орыс шаруаларын қоныс аударуды үзілді-кесілді тоқтату талап етілген болатын.

Сол кезеңнен бастап Байтұрсынұлы жандармдық бақылауға алынды. 1908 жылы саяси көзқарасы үшін Қарқаралы абақтысына қамалып, екі жылдан кейін Орынборға жер аударылады. Семей түрмесіне де жабылды.

Жалпы, 1915 жылға дейін әлеуметтік ахуалды баяндаған цензура көтермейтін мақалалар жариялағаны үшін Ахмет Байтұрсыновқа бірнеше рет айыппұл салынды. Абақтыға үш рет қамалды.

Байтұрсынұлы өмірінің Орынбордағы кезеңі оның қоғамдық-саяси қызметінің аса құнарлы шағы болды.

Ол осы қалада өзінің ең жақын сенімді достары – Әлихан Бөкейханов және Міржақып Дулатовпен бірігіп, сондай-ақ қалың қазақ зиялыларының қолдауына сүйеніп, тұңғыш жалпыұлттық "Қазақ" газетін шығарып тұрды. Алдымен Абай туралы көлемді мақала жариялады.

Ахмет Байтұрсынұлы "Қазақ" газетінің бірінші санындағы халыққа арнауын былай деп аяқтады:

"Аталы жұртымыздың, адуынды ұлтымыздың аруақты аты деп газетіміздің есімін "Қазақ" деп қойдық. Ұлт үшін деген күштің ұлғаюына күшін қосып, көмектесе қызмет ету қазақ баласына міндет. Қызмет етем десеңдер, азаматтықтың зор жолының бірі осы".

1917 жылы патшаның тақтан құлауын Ахмет Байтұрсынұлы зор қуанышпен қарсы алып, Әлихан Бөкейхановтың басшылығымен қазаққа бостандық, теңдік әперу үшін саяси күрес майданына араласты. Сол жылы Орынбор қаласында өткен І Жалпықазақ съезінде Ахмет Байтұрсынұлы пен Міржақып Дулатов "Тәуелсіз автономия" құру идеясын ұсынады.

Съездің қорытындысы бойынша "Алаш" ұлттық саяси партиясы құрылды. Ал Әлихан Бөкейханов қазақ халқының көсемі, партия басшысы болып сайланды. Алайда ұлттық автономия құрамыз деген бастама тығырыққа тірелді.

Алаш қозғалысы білімсіз кедей-кемшіктің қалың тобырына арқа сүйеген жүгенсіз коммунистік қозғалысқа қарсы тұруға ол заманда қауқарсыз еді. Осыны түсінген және халқымен бірге болуды ойлаған Ахаң 1919 жылдың наурызында Кеңестер өкіметі жағына өтті.

Ахаңдай ірі тарихи тұлғаның беделі уақытша болса да, большевиктерге де қажет болды. Шын мәнінде, Ахаңның және оның серіктерінің Кеңес өкіметі жағына кездейсоқ өтпегені белгілі.

Міржақып Дулатов – қазақ ақыны, жазушы, қоғам қайраткері, Қазақстанның ұлт-азаттық қозғалысы жетекшілерінің бірі.

Міржақып Дулатовтың саяси қызметі 1913 жылы Ахмет Байтұрсыновпен бірге «Қазақ» газетінің негізін қалаушылардың бірі болған кезде басталды. Газет қазақ халқының ұлттық өзін-өзі билеуін жақтаған «Алаш» партиясының негізгі баспа органдарының біріне айналды.

1917 жылы Міржақып Дулатов «Алаш» партиясы құрылған бірінші жалпықазақ съезіне делегат болып сайланды. Партия Орталық Комитетінің мүшесі болып та сайланды.

1918 жылы өткен Екінші жалпықазақ съезінде Міржақып Дулатов қазақтың тұңғыш үкіметі Алаш-Орданың мүшесі болып сайланды. Алаш-Орда Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары қызметін атқарды.

Міржақып Дулатовтың басшылығымен Алаш-Орда қазақ халқының жағдайын жақсартуға бағытталған бірқатар реформалар жүргізді. Жер туралы, білім беру, денсаулық сақтау және т.б заңдар қабылданды.

1920 жылы Алаш-Орда большевиктер тарапынан таратылды. Міржақып Дулатов тұтқындалып, Сібірге жер аударылды. 1935 жылы айдауда қайтыс болды.

Міржақып Дулатовтың саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақ халқының ұлттық өзін-өзі анықтауы. Міржақып Дулатов қазақ халқының өзін-өзі билеуге және өз мемлекетін құруға құқығы болуы керек деп есептеді.
• Қазақ мәдениеті мен тілін дамыту. Міржақып Дулатов қазақ мәдениеті мен тілін дамытуды, қазақ халқының ұлттық болмысын сақтауды жақтады.
• Қазақ халқының экономикалық және әлеуметтік салалардағы жағдайын жақсарту. Міржақып Дулатов қазақ халқының тұрмыс жағдайын жақсартуды, ауыл шаруашылығын, өнеркәсіпті, оқу-ағарту саласын дамытуды жақтады.

Міржақып Дулатовтың саяси қызметінің Қазақстанның дамуына әсері:

Міржақып Дулатовтың саяси қызметі Қазақстанның дамуына үлкен әсер етті. Қазақ халқының ұлттық сана-сезімін арттырып, қазақ мәдениеті мен тілінің дамуына үлес қосқан Қазақстанның ұлт-азаттық қозғалысының көшбасшыларының бірі болды.

Міржақып Дулатов – қазақтың ұлттық мемлекеттілігінің негізін салушылардың бірі. Оның идеялары мен көзқарастары Қазақстанның 20 ғасырдағы дамуына үлкен әсер етті.

Қазақ әдебиетінің негізін салушылардың бірі Мағжан Жұмабаев та өз халқының қоғамдық-саяси өміріне белсене араласты.

1917 жылы ақпан төңкерісінен кейін «Алаш» партиясы Ақмола облыстық комитетінің мүшесі болып сайланады. І және ІІ жалпықазақ сиездерінде Құрылтай жиналысының депутаттығына кандидат болып сайланды.

Азамат соғысы жылдарында Жұмабаев қақтығысты бейбіт жолмен шешуді және большевиктермен күресу үшін барлық қазақ күштерін біріктіруді жақтады. Тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.

Жұмабаев 1921 жылы губерниялық қазақ «Бостандық туы» газетінің редакторы болып тағайындалды. Ол өз мақалаларында қазақ мәдениеті мен ағарту ісін дамытуды, қазақ халқының жағдайын жақсартуды насихаттады.

1922 жылы Жұмабаев газет редакторы қызметінен алынып, қуғын-сүргінге ұшырады. Ол тұтқынға алынып, Орынборға жер аударылды. 1937 жылы тағы да тұтқындалып, атылды.

Мағжан Жұмабаевтың саяси қызметі қазақ халқының мүддесін қорғауға, оның ұлттық-мәдени дамуына бағытталды. Ол өз халқының тәуелсіздігі мен бостандығы үшін күрескен қазақ зиялыларының жарқын өкілдерінің бірі болды.

Мағжан Жұмабаевтың саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуы үшін күресі;
• Азамат соғысы жылдарында қазақ халқының мүддесін қорғау;
• Бейбітшілік пен қазақ күштерінің бірлігі идеяларын насихаттау.

Мағжан Жұмабаев – қазақ мәдениетінің ең қастерлі қайраткерлерінің бірі. Көптеген мектептер, кітапханалар және басқа да қоғамдық ұйымдар оның есімімен аталады.

Мұстафа Шоқай 20 ғасыр басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдерінің бірі болды. Ол дарынды саясаткер, публицист, заңгер, журналист, жазушы, аудармашы болды. Оның саяси қызметі қазақ халқының мүддесін қорғауға, оның ұлттық-мәдени дамуына бағытталды.

Шоқай 1890 жылы қазақтың ірі феодалының отбасында дүниеге келген. Әуелі туған ауылында, кейін Орынбордағы гимназияда жақсы білім алды. 1911 жылы Мәскеу университетіне заңгер мамандығы бойынша оқуға түседі.

Шоқай университетте оқып жүргенде қоғамдық-саяси өмірге белсене араласты. «Алаш» студенттер қауымын құрушылардың бірі, «Алаш» партиясы орталық комитетінің мүшесі болды.

1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Шоқай Түркістанға оралды. Алаш партиясы Түркістан облыстық комитетінің төрағасы болып сайланды. Осы қызметте ол Түркістан автономиясын құруда маңызды рөл атқарды.

Азамат соғысы жылдарында Шоқай шиеленісті бейбіт жолмен шешуді және большевиктермен күресу үшін барлық қазақ күштерін біріктіруді жақтады. Тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.

1920 жылы Шоқай Түркістаннан қоныс аударуға мәжбүр болды. Түркияда, Германияда, Францияда және басқа елдерде өмір сүрген. Қуғында жүріп қазақ елінің тәуелсіздігін жақтап, саяси қызметін жалғастырды.

Шоқай 1941 жылы Парижде қайтыс болды. Оның күлі 1995 жылы Қазақстанда қайта жерленді.

Мұстафа Шоқайдың саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуы үшін күресі;
• Түркістан автономиясының құрылуы;
• Қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күресі.

Шоқай қазақ халқының тәуелсіздігі жолындағы дәйекті күрескерлердің бірі болды. Ол қазақ халқының өз тағдырын өзі шешуге және өз мемлекетін құруға құқығы бар екеніне сенімді болды. Оның қызметі қазақ мемлекеттілігінің дамуына зор ықпал етті.

Жаһанша Досмұхамедов – 20 ғасыр басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдерінің бірі. Ол дарынды заңгер, мемлекет және қоғам қайраткері болды. Оның саяси қызметі қазақ халқының мүддесін қорғауға, оның ұлттық-мәдени дамуына бағытталды.

Досмұхамедов 1886 жылы қазақтың ірі феодалының отбасында дүниеге келген. Әуелі туған ауылында, кейін Орынбордағы гимназияда жақсы білім алды. 1906 жылы Мәскеу университетіне заңгер мамандығы бойынша оқуға түседі.

Досмұхамедов университетте оқып жүргенде қоғамдық-саяси өмірге белсене араласты. «Алаш» студенттер қауымын құрушылардың бірі, «Алаш» партиясы орталық комитетінің мүшесі болды.

1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Досмұхамедов Қазақстанға оралды. Орал облыстық қазақ комитетінің төрағасы, Уақытша үкіметтің мүшесі болып сайланды. Осы қызметте ол Қазақстан автономиясын құруда маңызды рөл атқарды.

Азамат соғысы жылдарында Досмұхамедов жанжалды бейбіт жолмен шешуді және большевиктерге қарсы күресу үшін барлық қазақ күштерін біріктіруді жақтады. Тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.

1919 жылы Досмұхамедов большевиктер тарапынан тұтқындалып, өлім жазасына кесілді. Бірақ жаза 10 жыл Сібірге жер аударумен ауыстырылды.

1922 жылы Досмұхамедов айдаудан босатылып, Қазақстанға оралды. Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттай отырып, саяси қызметін жалғастырды.

1923 жылы Досмұхамедовті большевиктер тағы да тұтқындап, Сібірге 10 жылға жер аударды. 1932 жылы айдауда қайтыс болды.

Жақаншы Досмұхамедовтің саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақстан автономиясының құрылуы;
• Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуы үшін күрес;
• Бүкіл қазақ күштерін большевиктермен күресу үшін біріктіру.

Досмұхамедов қазақ халқының тәуелсіздігі мен өзін-өзі билеуі жолындағы дәйекті күрескерлердің бірі болды. Қазақ халқының өз мемлекетін құруға құқығы бар екеніне сенімді болды. Оның қызметі қазақ мемлекеттілігінің дамуына зор ықпал етті.

Жақаншы Досмұхамедов қызметіне нақты мысалдар келтірейік:

• 1917 жылы Қазақстандағы жетекші саяси күштердің біріне айналған «Алаш» партиясын құрудың бастамашыларының бірі болды.
• 1918 жылы облысты іс жүзінде автономиялық басқаруды жүзеге асырған Орал облыстық қазақ комитетінің төрағасы болып сайланды.
• 1919 жылы тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.
• 20-жылдары қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттап, саяси қызметін жалғастырды.

Жаһанша Досмұхамедов – қазақ мәдениетінің ең қастерлі қайраткерлерінің бірі. Көптеген мектептер, кітапханалар және басқа да қоғамдық ұйымдар оның есімімен аталады.

Халел Досмұхамедов 20 ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдерінің бірі болды. Ол дарынды заңгер, мемлекет, ғалым және қоғам қайраткері болды. Оның саяси қызметі қазақ халқының мүддесін қорғауға, оның ұлттық-мәдени дамуына бағытталды.

Досмұхамедов 1885 жылы қазақтың ірі феодалының отбасында дүниеге келген. Әуелі туған ауылында, кейін Орынбордағы гимназияда жақсы білім алды. 1906 жылы Мәскеу университетіне заңгер мамандығы бойынша оқуға түседі.

Досмұхамедов университетте оқып жүргенде қоғамдық-саяси өмірге белсене араласты. «Алаш» студенттер қауымын құрушылардың бірі, «Алаш» партиясы орталық комитетінің мүшесі болды.

1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Досмұхамедов Қазақстанға оралды. Қазақстан автономиясын жариялаған бірінші жалпықазақ съезінің төрағасы болып сайланды. Досмұхамедов тұңғыш қазақ үкіметі Алаш-Орда Министрлер Кеңесінің төрағасы болып тағайындалды.

Азамат соғысы жылдарында Досмұхамедов жанжалды бейбіт жолмен шешуді және большевиктерге қарсы күресу үшін барлық қазақ күштерін біріктіруді жақтады. Тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.

1919 жылы Досмұхамедов большевиктер тарапынан тұтқындалып, өлім жазасына кесілді. Бірақ жаза 10 жыл Сібірге жер аударумен ауыстырылды.

1922 жылы Досмұхамедов айдаудан босатылып, Қазақстанға оралды. Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттай отырып, саяси қызметін жалғастырды.

1923 жылы Досмұхамедовті большевиктер тағы да тұтқындап, Сібірге 10 жылға жер аударды. 1933 жылы айдауда қайтыс болды.

Халел Досмұхамедовтың саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақстан автономиясын құру;
• Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуы үшін күрес;
• Бүкіл қазақ күштерін большевиктермен күресу үшін біріктіру.

Досмұхамедов қазақ халқының тәуелсіздігі мен өзін-өзі билеуі жолындағы дәйекті күрескерлердің бірі болды. Қазақ халқының өз мемлекетін құруға құқығы бар екеніне сенімді болды. Оның қызметі қазақ мемлекеттілігінің дамуына зор ықпал етті.

Міне, Халел Досмұхамедов қызметінің нақты мысалдары:

• 1917 жылы Қазақстандағы жетекші саяси күштердің біріне айналған «Алаш» партиясын құрудың бастамашыларының бірі болды.
• 1918 жылы Қазақстан автономиясын жариялаған бірінші жалпықазақ съезінің төрағасы болып сайланды.
• 1919 жылы тұңғыш қазақ үкіметі Алаш-Орда Министрлер Кеңесінің төрағасы болып тағайындалды.
• 20-жылдары қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттап, саяси қызметін жалғастырды.

Халел Досмұхамедов – қазақ мәдениетінің ең құрметті қайраткерлерінің бірі. Көптеген мектептер, кітапханалар және басқа да қоғамдық ұйымдар оның есімімен аталады.

Әлімхан Ермеков – 20 ғасыр басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдерінің бірі. Ол дарынды заңгер, мемлекет және қоғам қайраткері болды. Оның саяси қызметі қазақ халқының мүддесін қорғауға, оның ұлттық-мәдени дамуына бағытталды.

Ермеков 1891 жылы қазақтың ірі феодалының отбасында дүниеге келген. Әуелі туған ауылында, кейін Семейдегі гимназияда жақсы білім алды. 1913 жылы Томск технологиялық институтына түсіп, геология мамандығы бойынша оқиды.

Ермеков университетте оқып жүргенде қоғамдық-саяси өмірге белсене араласты. «Алаш» студенттер қауымын құрушылардың бірі, «Алаш» партиясы орталық комитетінің мүшесі болды.

1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Ермеков Қазақстанға оралды. Қазақтың тұңғыш үкіметі Алаш-Орда Халық Комиссарлар Кеңесінің мүшесі болып сайланды. Осы қызметте ол Қазақстан автономиясын құруда маңызды рөл атқарды.

Азамат соғысы жылдарында Ермеков жанжалды бейбіт жолмен шешуді және большевиктермен күресу үшін барлық қазақ күштерін біріктіруді жақтады. Тәуелсіз Қазақ мемлекетін құру туралы шешім қабылдаған Көкшетау қазақтарының съезін ұйымдастырушылардың бірі болды.

1919 жылы Ермеков большевиктер тарапынан тұтқындалып, өлім жазасына кесілді. Бірақ жаза 10 жыл Сібірге жер аударумен ауыстырылды.

1922 жылы Ермеков айдаудан босатылып, Қазақстанға оралды. Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттай отырып, саяси қызметін жалғастырды.

1930 жылы Ермековті большевиктер тағы да тұтқындап, Сібірге 10 жылға жер аударады. 1970 жылы айдауда қайтыс болды.

Әлімхан Ермековтің саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақстан автономиясының құрылуы;
• Қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуы үшін күрес;
• Бүкіл қазақ күштерін большевиктермен күресу үшін біріктіру.

Ермеков қазақ елінің тәуелсіздігі мен тәуелсіздігі жолындағы дәйекті күрескерлердің бірі болды. Қазақ халқының өз мемлекетін құруға құқығы бар екеніне сенімді болды. Оның қызметі қазақ мемлекеттілігінің дамуына зор ықпал етті.

Міне, Әлімхан Ермеков қызметінің нақты мысалдары:

• 1917 жылы Қазақстандағы жетекші саяси күштердің біріне айналған «Алаш» партиясын құрудың бастамашыларының бірі болды.
• 1918 жылы Қазақстан автономиясын жариялаған бірінші жалпықазақ съезінің төрағасы болып сайланды.
• 1919 жылы тұңғыш қазақ үкіметі Алаш-Орда Министрлер Кеңесінің төрағасы болып тағайындалды.
• 20-жылдары қазақ халқының ұлттық-мәдени дамуын насихаттап, саяси қызметін жалғастырды.

Әлімхан Ермеков – қазақ мәдениетінің ең құрметті қайраткерлерінің бірі. Көптеген мектептер, кітапханалар және басқа да қоғамдық ұйымдар оның есімімен аталады.

Халел Хаббасов – қазақтың қоғам және саяси қайраткері, «Алаш» партиясы жетекшілерінің бірі.

Халел Хаббасов 1897 жылы Торғай облысында дүниеге келген. Медреседе және ұстаздар семинариясында білім алған.

1917 жылы Халел Хаббасов «Алаш» партиясы құрылған Бірінші жалпықазақ съезіне делегат болып сайланды. Партия Орталық Комитетінің мүшесі болып та сайланды.

1918 жылы өткен Екінші жалпықазақ съезінде Халел Хаббасов тұңғыш қазақ үкіметі Алаш-Орданың мүшесі болып сайланды. Алашорданың қаржы министрі қызметін атқарған.

Халел Хаббасовтың басшылығымен Алаш-Орда қазақ халқының жағдайын жақсартуға бағытталған бірқатар реформалар жүргізді. Қаржы, экономика, мәдениет және басқалар туралы заңдар қабылданды.

1920 жылы Алаш-Орда большевиктер тарапынан таратылды. Халел Хаббасов тұтқындалып, Сібірге жер аударылды. 1938 жылы айдауда қайтыс болды.

Халел Хаббасовтың саяси қызметінің негізгі бағыттары:

• Қазақ халқының ұлттық өзін-өзі анықтауы. Халел Хаббасов қазақ халқының өз тағдырын өзі шешуге және өз мемлекетін құруға құқығы болуы керек деп есептеді.
• Қазақ мәдениеті мен тілін дамыту. Халел Хаббасов қазақ мәдениеті мен тілін дамытуды, қазақ халқының ұлттық болмысын сақтауды жақтады.
• Қазақ халқының экономикалық және әлеуметтік салалардағы жағдайын жақсарту. Халел Хаббасов қазақ халқының тұрмысын жақсартуды, ауыл шаруашылығын, өнеркәсіпті, білім беруді дамытуды жақтады.

Халел Хаббасовтың саяси қызметінің Қазақстанның дамуына әсері:

Халел Хаббасовтың саяси қызметі Қазақстанның дамуына үлкен әсер етті. Қазақ халқының ұлттық сана-сезімін арттырып, қазақ мәдениеті мен тілінің дамуына үлес қосқан Қазақстанның ұлт-азаттық қозғалысының көшбасшыларының бірі болды.

Халел Хаббасов – қазақ ұлттық мемлекеттілігінің негізін салушылардың бірі. Оның идеялары мен көзқарастары Қазақстанның 20 ғасырдағы дамуына үлкен әсер етті.

Халел Хаббасов «Алаш» партиясының ең белсенді, талантты саясаткерлерінің бірі болды. Қазақтың ұлттық мемлекеттілігі мен мәдениетінің дамуына зор үлес қосты.